معاون بهرهبرداری شرکت فولاد مبارکه از نهاییشدن پروژه استراتژیک انتقال آب دریا به فلات مرکزی و ورود آب به این مجتمع صنعتی خبر داد. این دستاورد بزرگ، برداشت آب خام فولاد مبارکه از زایندهرود را که تنها 1 درصد از حجم این حوضه آبریز بود، به صفر میرساند. بر اساس آمارهای اعلام شده، مصرف آب در این شرکت به 2.2 لیتر به ازای هر کیلوگرم فولاد کاهش یافته که رتبه نخست جهانی در بهرهوری آب محسوب میشود. همچنین، لولههای عظیم این خط انتقال با استفاده از ورقهای خاص تولید شده در همین شرکت ساخته شدهاند که نشانگر خودکفایی کامل در اجرای ابرپروژههای ملی است.
انقلاب بهرهوری و واگرایی تولید از مصرف آب
غلامرضا سلیمی، معاون بهرهبرداری فولاد مبارکه، با تشریح تاریخچه مصرف آب در این مجتمع عظیم صنعتی، آمارهای قابلتأملی را ارائه کرد. در زمان طراحی و احداث اولیه کارخانه، دیماند و حقآبه در نظر گرفته شده برای تولید 2.4 میلیون تن فولاد خام، معادل 40 میلیون مترمکعب در سال تعیین شده بود. اما اکنون پس از گذشت سه دهه و رسیدن تولید به مرز 7.2 میلیون تن، برداشت آب واقعی تنها بین 14 تا 18 میلیون مترمکعب است. این آمار نشاندهنده یک تحول بنیادین است؛ در حالی که تولید فولاد در این مجموعه 3 برابر شده، برداشت آب به یکسوم میزان اولیه کاهش یافته است که موفقیتی کمنظیر در مدیریت منابع محسوب میشود.
رکوردشکنی جهانی در شاخصهای مصرف آب
بررسی الگوهای جهانی صنعت فولاد نشان میدهد که میزان مصرف آب در کارخانههای مشابه، بسته به اقلیم و دسترسی به منابع، بین 3 تا 4 مترمکعب به ازای هر تن تولید متغیر است. حتی برخی شرکتهای فاقد دغدغه کمآبی، ارقامی بین 7 تا 8 مترمکعب را ثبت میکنند. اما فولاد مبارکه به دلیل قرارگیری در اقلیم خشک و تعهد به مدیریت بحران آب، این شاخص را به عددی بین 2.2 تا 2.5 لیتر برای هر کیلوگرم تولید کاهش داده است. این عملکرد درخشان باعث شده تا انجمن جهانی فولاد، این شرکت ایرانی را به عنوان الگو و دارنده رتبه نخست جهانی در کممصرفترین فولادساز جهان معرفی کند.
استراتژیهای چندگانه برای حذف وابستگی به آب خام
مدیریت ارشد این بنگاه اقتصادی برای دستیابی به این سطح از بهینهسازی، چندین کلانپروژه را به صورت مرحلهای اجرا کرده است. گام نخست، جمعآوری، تصفیه و بازچرخانی آبهای صنعتی داخل خود کارخانه بود که هماکنون 25 درصد از نیاز خطوط تولید را تأمین میکند. گام دوم، سرمایهگذاری کلان در شبکه فاضلاب 9 شهر همجوار از سال 1392 بود. با تکمیل این طرح، پسابهای شهری جمعآوری و پس از تصفیه پیشرفته در فولاد مبارکه، به چرخه تولید وارد میشوند. مجموع این اقدامات باعث شده تا نیمی از آب مورد نیاز کارخانه (50 درصد) از طریق بازچرخانی پسابهای صنعتی و شهری تأمین شود و وابستگی به منابع آب تازه به حداقل برسد.
تحقق رویای انتقال آب از دریا به فلات مرکزی
با توجه به خشکسالیهای پیاپی و خشک شدن زایندهرود، مدیریت فولاد مبارکه از سالها پیش سناریوی قطع کامل برداشت از رودخانه را پیشبینی کرده بود. راهکار نهایی و استراتژیک، انتقال آب از دریا بود. این ابرپروژه با تشکیل کنسرسیومی تحت عنوان «تأمین آب صفه» و با محوریت و سرمایهگذاری اصلی فولاد مبارکه آغاز شد. سرانجام در تاریخ 03 آبان 1404، آب تصفیهشده دریا وارد تأسیسات فولاد مبارکه شد. این موفقیت به معنای تضمین پایداری تولید بدون نیاز به حتی یک قطره از آب رودخانه زایندهرود است و امنیت شغلی و صنعتی استان اصفهان را در برابر تنشهای آبی بیمه میکند.
خودکفایی فناورانه در ساخت خطوط انتقال
یکی از ابعاد برجسته این پروژه، بومیسازی زنجیره تأمین تجهیزات آن است. لولههای مورد استفاده در این خط انتقال طولانی، نیازمند ورقهای فولادی خاص با استحکام بالا و مقاوم در برابر سایش بودند. تولید این گرید از ورقهای فولادی، استهلاک بالایی را به خطوط نورد تحمیل میکند و تأمین قطعات یدکی آن در شرایط تحریم دشوار است. با این وجود، مهندسان فولاد مبارکه با پذیرش ریسکها، ورقهای مورد نیاز را در داخل مجتمع تولید کردند. این ورقها سپس در شرکتهای اقماری به لولههای قطور تبدیل شدند تا خون تازهای در رگهای صنعت اصفهان جاری شود.
شفافسازی سهم اندک صنعت در مصرف و آلودگی
بر خلاف تصورات عمومی، سهم فولاد مبارکه از کل برداشت حوضه آبریز زایندهرود پیش از این پروژه تنها 1 درصد بود که با ورود آب دریا، همین مقدار ناچیز نیز آزاد میشود. همچنین در بحث آلودگی هوا، آمارهای رسمی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان نشان میدهد که سهم این کارخانه در آلودگی هوای منطقه تنها 0.6 درصد است. سیستمهای پایش آنلاین تأیید میکنند که حتی در روزهایی که شاخص آلودگی شهر اصفهان به 200 میرسد، شاخص در محدوده کارخانه روی عدد 40 یا 50 قرار دارد. این دادهها ثابت میکند که صنعت سبز فولاد مبارکه، نه تنها عامل بحران نیست، بلکه با سرمایهگذاریهای کلان، بخشی از راهکار حل معضلات زیستمحیطی منطقه است.
***
اجرای موفقیتآمیز پروژه انتقال آب دریا توسط فولاد مبارکه، یک نقطه عطف در تاریخ صنعت ایران محسوب میشود. این شرکت با تغییر مدل کسبوکارهای سنتی، نشان داد که پایداری تولید در گرو خودتأمینی در زیرساختهای حیاتی مانند آب و انرژی است. سرمایهگذاری سنگین در تصفیه پساب و انتقال آب، نه تنها ریسک توقف تولید را از بین برده، بلکه با آزادسازی منابع آب شیرین برای مصارف شرب و کشاورزی، مسوولیت اجتماعی خود را در قبال جامعه پیرامونی به بهترین شکل ایفا کرده است. این الگو اثبات میکند که صنایع پیشرو میتوانند با اتکا به توان فنی داخلی، بر محدودیتهای اقلیمی و تحریمهای خارجی غلبه کنند و مسیر توسعه پایدار را هموار سازند.
