شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو) با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان، پایلوت بازیافت لاستیک‌های فوق‌سنگین را در مجتمع طلای موته به بهره‌برداری آزمایشی رساند. این طرح که با فناوری 100 درصد بومی اجرا شده، با ظرفیت روزانه 2 تن، به چالش زیست‌محیطی لاستیک‌های فرسوده در معادن پایان می‌دهد. از بازیافت هر تن لاستیک، موادی ارزشمند همچون 15 درصد فولاد، 35 درصد کربن سیاه و 40 درصد میعانات هیدروکربنی استخراج می‌شود که هم ارزش اقتصادی بالایی دارد و هم از آلودگی ناشی از دفن یا سوزاندن آنها جلوگیری می‌کند.
رونمایی از دستاورد بومی در مجتمع طلای موته
عباس جعفری، مدیر پژوهش شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو)، از یک موفقیت فناورانه مهم خبر داد. پایلوت بازیافت لاستیک‌های فوق‌سنگین ماشین‌آلات معدنی در مجتمع طلای موته ساخته شده و به مرحله بهره‌برداری آزمایشی رسیده است. این دستاورد حاصل همکاری مشترک ایمپاسکو و دانشگاه صنعتی اصفهان است و تمامی تجهیزات و فناوری آن به صورت 100 درصد بومی توسعه یافته است.
پایان چالش زیست‌محیطی لاستیک‌های معدنی
لاستیک‌های فوق‌سنگین به دلیل فناوری پیچیده ساخت و ارزش بالای مواد اولیه، از گران‌ترین قطعات مصرفی معادن هستند. این لاستیک‌ها پس از فرسودگی به یک چالش جدی زیست‌محیطی تبدیل می‌شوند. در بسیاری از معادن، این لاستیک‌ها یا سوزانده شده یا زیر دامپ‌های باطله دفن می‌شوند. این روش‌ها علاوه بر ایجاد آلودگی‌های شدید، باعث هدررفت مواد ارزشمند درون لاستیک‌ها نیز می‌گردد.
ترکیبات ارزشمند در لاستیک‌های فوق‌سنگین
اهمیت بازیافت این لاستیک‌ها زمانی مشخص می‌شود که به ترکیبات آنها توجه کنیم. فولاد آبکاری‌شده، صمغ طبیعی، افزودنی‌های شیمیایی و بیش از 40 نوع ترکیب صنعتی دیگر، مواد اولیه این محصولات را تشکیل می‌دهند. طرح جدید ایمپاسکو با هدف جلوگیری از نابودی این سرمایه‌های ملی و حفظ محیط زیست طراحی و اجرا شده است.
از مقیاس آزمایشگاهی تا پایلوت صنعتی
مدیر پژوهش ایمپاسکو به پیشینه این پروژه اشاره کرد و گفت این اقدام پس از موفقیت طرح تحقیقاتی ملی «پژوهش، توسعه فناوری و بومی‌سازی فرآیند بازیافت» در مقیاس آزمایشگاهی کلید خورد. پس از آن، برنامه‌ریزی برای احداث پایلوت صنعتی با ظرفیت روزانه 2 تن در دستور کار قرار گرفت. اکنون این پایلوت با موفقیت مراحل تولید آزمایشی را با نتایج مطلوب پشت سر گذاشته است.
محصولات استراتژیک حاصل از بازیافت
فرآیند بازیافت در این پایلوت، منجر به تولید محصولات ارزشمند و استراتژیک می‌شود. به گفته جعفری، از بازیافت هر 1 تن لاستیک فوق‌سنگین معدنی، به طور متوسط 15 درصد فولاد استحصال می‌گردد. همچنین 35 درصد کربن سیاه (دوده صنعتی) و 40 درصد میعانات هیدروکربنی به دست می‌آید. افزون بر این، 10 درصد گاز قابل احتراق نیز تولید می‌شود که می‌تواند در فرآیندها مورد استفاده قرار گیرد.
ارزش اقتصادی و زیست‌محیطی همزمان
عباس جعفری تأکید کرد که این طرح دارای دو مزیت عمده است. علاوه بر ارزش زیست‌محیطی غیرقابل انکار، بازگشت اقتصادی حاصل از بازیافت لاستیک‌ها نیز بسیار قابل توجه است. این پروژه می‌تواند به توسعه فناوری‌های سبز در کشور کمک کرده و بهره‌وری اقتصادی در معادن را به شکل چشمگیری افزایش دهد.
***
بهره‌برداری از پایلوت بازیافت لاستیک‌های فوق‌سنگین توسط ایمپاسکو، یک گام هوشمندانه در راستای اقتصاد چرخشی و توسعه پایدار در بخش معدن است. این پروژه با تکیه بر دانش بومی، نه تنها یک معضل بزرگ زیست‌محیطی را به فرصت تبدیل می‌کند، بلکه با بازگرداندن مواد اولیه گران‌قیمت مانند فولاد و کربن سیاه به چرخه تولید، وابستگی ارزی را کاهش داده و ارزش افزوده اقتصادی خلق می‌کند. این دستاورد نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) می‌تواند به طور همزمان بهینه‌سازی هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و تحقق مسئولیت‌های اجتماعی را برای بنگاه‌های بزرگ اقتصادی به ارمغان آورد. موفقیت این پایلوت می‌تواند الگویی برای صنعتی‌سازی فناوری‌های سبز و درآمدزایی از پسماندهای صنعتی در سراسر کشور باشد.
