*رشد 3 برابری صدور اوراق گام در سال جاری
اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) به عنوان ابزاری برای تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی طراحی شده است. این ابزار از ابتدا تاکنون بیش از 103 همت تأمین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی در صنایع مختلف انجام داده است. صنایع خودروسازی، لوازم خانگی، صنایع غذایی، دارو و درمان و فلزات از جمله بهره‌برداران اصلی این اوراق بوده‌اند. با تسهیل‌گری‌های بانک مرکزی و بازار سرمایه، صدور اوراق گام از نیمه دوم سال گذشته شتاب قابل توجهی گرفت. آمارها نشان می‌دهد عملکرد صدور این اوراق از ابتدای سال 1404 تا تاریخ 27 شهریور، با رشدی چشمگیر نسبت به دوره مشابه سال قبل، از 29.7 هزار میلیارد ریال به 97.2 هزار میلیارد ریال رسیده است.
*عملیاتی شدن کارت رفاهی متصل به گام در 5 بانک
کارت رفاهی متصل به اوراق گام به عنوان یک ابزار نوین با هدف تأمین مالی همزمان خانوار و بنگاه‌های اقتصادی معرفی شده است. بانک مرکزی پس از ابلاغ شیوه‌نامه در تاریخ 19 اسفند 1402، زیرساخت‌های لازم را برای اجرای آن فراهم کرد. در حال حاضر، 5 بانک شامل رفاه کارگران، ملت، کشاورزی، تجارت و ملی ایران برای پیاده‌سازی فنی اقدام کرده‌اند. بانک رفاه کارگران به عنوان نخستین بانک، این طرح را آغاز کرده و بانک‌های ملت و کشاورزی نیز اجرای آن را شروع کرده‌اند. طبق برنامه‌ریزی، بانک‌های تجارت و ملی ایران نیز تا پایان مهرماه سال جاری این ابزار را عملیاتی خواهند کرد.
*آمادگی 8 شرکت پرداخت برای پشتیبانی از کارت رفاهی
در حوزه زیرساخت‌های پرداخت، 8 شرکت از مجموع 14 شرکت PSP فعال، بسترهای فنی لازم را آماده کرده‌اند. شرکت‌های پرداخت نوین آرین، کارت‌های اعتباری ایران‌کیش، پرداخت الکترونیک سامان‌کیش و به‌پرداخت ملت در این فهرست قرار دارند. همچنین پرداخت الکترونیک پاسارگاد، آسان‌پرداخت پرشین و پرداخت الکترونیک سپهر نیز آماده ارائه خدمات هستند. با تکمیل این زیرساخت‌ها، انتظار می‌رود این ابزار به صورت گسترده در شبکه بانکی کشور برای تحریک تقاضا مورد استفاده قرار گیرد.
*نقش 11.3 همتی برات الکترونیکی در تأمین مالی تولید
برات الکترونیکی زنجیره تولید، که از اسفند 1403 عملیاتی شد، ابزاری کارآمد برای هدایت اعتباری محسوب می‌شود. این ابزار در سال جاری به تنهایی توانسته است مبلغ 113.4 هزار میلیارد ریال (11.3 همت) تأمین مالی برای صنایع انجام دهد. تاکنون 8 بانک شامل صادرات ایران، سپه، صنعت و معدن، تجارت، ملی ایران، ملت، رفاه کارگران و پارسیان به سامانه آن متصل شده‌اند. این ابزار در صنایع خودرو، دام و طیور، فولاد، لوازم خانگی و ساختمان کاربرد گسترده‌ای داشته است.
*تسهیل خرید اعتباری از بورس کالا با برات الکترونیکی
یکی از دستاوردهای مهم برات الکترونیکی، فراهم‌سازی زمینه تسویه اعتباری معاملات در بورس کالا است. تاکنون حدود 11 هزار میلیارد ریال برای تسویه اعتباری معاملات از این طریق استفاده شده است. با این روش، خریداران می‌توانند به صورت اعتباری از بورس کالا خرید کنند. فروشندگان نیز می‌توانند برات دریافتی را برای خرید مواد اولیه به دیگران منتقل کرده یا در شبکه بانکی تنزیل کنند. این فرایند از انحراف در مصرف اعتبارات بانکی جلوگیری می‌کند و شفافیت را افزایش می‌دهد.
*برنامه های آتی بانک مرکزی برای توسعه ابزارهای نوین
بانک مرکزی برای تعمیق و توسعه ابزارهای تأمین مالی زنجیره‌ای، برنامه‌های متعددی را در دستور کار دارد. اصلاح دستورالعمل اوراق گام، وب‌سرویسی کردن سامانه آن و پیگیری پذیرش هزینه تنزیل اوراق به عنوان هزینه مالیاتی از جمله این اقدامات است. همچنین عملیاتی‌سازی فاز دوم برات الکترونیکی، گسترش استفاده از آن در بورس‌های کالایی و تداوم آموزش‌های تخصصی برای شبکه بانکی و فعالان اقتصادی در دستور کار قرار دارد.
***
گزارش بانک مرکزی نشان‌دهنده بلوغ و کارایی ابزارهای نوین تأمین مالی در اقتصاد ایران است. عبور مجموع تأمین مالی از طریق اوراق گام و برات الکترونیکی از مرز 114 همت، یک موفقیت استراتژیک در کاهش فشار بر منابع بانکی محسوب می‌شود. این رویکرد، سرمایه در گردش را به طور مستقیم به زنجیره تولید تزریق کرده و به ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط را منتفع می‌سازد. اتصال این ابزارها به بسترهای شفافی مانند بورس کالا، ریسک انحراف منابع را به حداقل می‌رساند. رشد 3 برابری صدور اوراق گام در سال جاری بیانگر افزایش اعتماد فعالان اقتصادی به این شیوه تأمین مالی است. موفقیت آینده این طرح‌ها به پیوستن کامل شبکه بانکی و شرکت‌های پرداخت و همچنین تسهیل‌گری‌های قانونی مانند پذیرش هزینه‌های مالیاتی بستگی دارد.
