*هشدار جدی مرکز پژوهش‌ها: تحقق فقط 5 درصدی اهداف برقی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش «پایش شاخص‌های کلان بخش برق سال 1403» اعلام کرد به‌رغم رشد تولید، اهداف برنامه هفتم پیشرفت در این بخش به‌طور متوسط تنها 5 درصد محقق شده است. این گزارش تحلیلی، ضمن بررسی وضعیت تولید، مصرف و اقتصاد صنعت برق، نشان می‌دهد که فاصله معناداری میان برنامه‌ها و عملکرد واقعی وجود دارد. این امر زنگ خطری جدی برای امنیت انرژی کشور در سال‌های آینده محسوب می‌شود.
*افزایش ظرفیت نیروگاهی؛ ناکافی برای جبران ناترازی
بر اساس آمار منتشر شده، ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور در سال 1403 به 94,579 مگاوات رسید. این رقم معادل 34 درصد از هدف‌گذاری کلی در قانون برنامه هفتم است. در این سال، مجموعاً 2,188 مگاوات ظرفیت جدید به شبکه برق متصل شد. این افزایش شامل 1,571 مگاوات نیروگاه گازی، 202 مگاوات واحدهای تولید پراکنده، 404 مگاوات نیروگاه‌های تجدیدپذیر و 11 مگاوات نیروگاه برق‌آبی بود. با این حال، این توسعه نتوانسته است شکاف فزاینده میان تولید و مصرف را پر کند.
*ثبت رکوردهای نگران‌کننده در مصرف و تقاضا
در سال 1403، بخش صنعت با سهم 36 درصدی، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده برق کشور بود و بخش خانگی با 32 درصد در رتبه بعدی قرار گرفت. مجموع مصرف برق کشور با رشدی 2.2 درصدی نسبت به سال 1402، به 340 میلیارد کیلووات ساعت رسید. همچنین، حداکثر نیاز مصرف در اوج بار به 80,064 مگاوات افزایش یافت که این میزان 3,979 مگاوات فراتر از عدد پیش‌بینی‌شده در برنامه هفتم بوده و فشار مضاعفی بر شبکه توزیع وارد کرده است.
*ناترازی 17,557 مگاواتی در اوج بار تابستان
گزارش مرکز پژوهش‌ها تاکید می‌کند که در تابستان 1403، میزان بار تأمین‌نشده در اوج تقاضا به 17,557 مگاوات رسید. این در حالی است که برنامه هفتم، دستیابی به تراز مثبت 1,632 مگاواتی را هدف‌گذاری کرده بود. این شکاف عمیق میان واقعیت و هدف، بیانگر چالش ساختاری و جدی در توازن‌بخشی به تولید و مصرف در صنعت برق کشور است.
*عقب‌ماندگی شدید در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
آمارها در حوزه انرژی‌های پاک چندان امیدوارکننده نیست. ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در سال 1403 به 1,457 مگاوات رسید. این عدد نشان می‌دهد که تنها 3.6 درصد از هدف 12,000 مگاواتی تعیین‌شده در برنامه هفتم برای این بخش محقق شده است که یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف در عملکرد صنعت برق محسوب می‌شود.
*افزایش مصرف سوخت مایع و چالش راندمان نیروگاهی
به دلیل ناترازی در تأمین گاز طبیعی، مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌های حرارتی با رشد 17.7 درصدی نسبت به سال گذشته مواجه شد. این موضوع علاوه بر افزایش آلایندگی، هزینه‌های تولید را نیز بالا می‌برد. از سوی دیگر، هرچند راندمان نیروگاه‌های حرارتی با بهبود اندکی به 39.56 درصد رسیده، اما همچنان با هدف 44 درصدی برنامه فاصله قابل توجهی دارد.
*وضعیت اقتصاد برق: فاصله تا اهداف بورس انرژی
در بخش اقتصاد برق، متوسط تعرفه برای صنایع 6,333 ریال و برای بخش خانگی 2,231 ریال بر کیلووات ساعت بوده است. همچنین، سهم معاملات برق در بورس انرژی تنها به 29 درصد رسید. این در حالی است که قانون برنامه هفتم، دستیابی به سهم 60 درصدی را برای شفاف‌سازی و رقابتی‌کردن بازار برق هدف‌گذاری کرده بود.
***
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عملکرد سال 1403 صنعت برق را به‌مثابه یک هشدار راهبردی برای سیاست‌گذاران نمایان می‌سازد. تحقق تنها 5 درصدی اهداف برنامه هفتم، نشان‌دهنده یک شکاف عمیق میان برنامه‌ریزی و اجراست. افزایش ظرفیت تولیدی بدون مدیریت مؤثر تقاضا و سرمایه‌گذاری ناکافی در حوزه‌های کلیدی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه‌سازی راندمان، پایداری شبکه برق را در معرض ریسک جدی قرار داده است. ادامه روند فعلی، نه تنها دستیابی به اهداف برنامه را غیرممکن می‌سازد، بلکه می‌تواند به مانعی اساسی برای رشد بخش‌های مولد اقتصاد، به‌ویژه صنعت، تبدیل شود. بنابراین، بازنگری فوری در استراتژی‌ها و تخصیص منابع برای رفع ناترازی، امری حیاتی به نظر می‌رسد.
