در جریان برگزاری بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی متالورژی ایران (متافو 1404)، مدیران شرکت ایریسا از زیرمجموعه‌های گروه فولاد مبارکه، دستاوردهای استراتژیک خود در حوزه سیستم‌های اسکادا و مدیریت انرژی (EMS) را تشریح کردند. این بومی‌سازی فنی، علاوه بر قطع وابستگی به شرکت‌های خارجی و تضمین امنیت داده‌ها، موجب بهینه‌سازی چشمگیر مصرف حامل‌های انرژی و کاهش هزینه‌های تولید شده است. پیاده‌سازی استاندارد ایزو 50001 و بهره‌گیری از هوش مصنوعی، مسیر حرکت این غول صنعتی به سمت فولاد سبز و هوشمند را هموار کرده است.
زیرساخت‌های حیاتی و مدیریت هوشمند انرژی
در چهارمین روز از پنل‌های تخصصی گروه فولاد مبارکه در نمایشگاه متافو 1404، تمرکز ویژه‌ای بر نقش زیرساخت‌های دیجیتال در پایداری صنعت فولاد صورت گرفت. علی‌اصغر کاجی و احسان عبدالله‌زاده از مدیران ارشد معاونت اتوماسیون صنعتی ایریسا، ابعاد فنی این تحول را تشریح کردند. کاجی اسکادا را فراتر از یک نرم‌افزار ساده دانست و آن را ستون فقرات کنترل شبکه‌های وسیع صنعتی معرفی کرد. این سامانه وظیفه حیاتی نظارت بر جریان برق، گاز، آب و سیالات صنعتی را بر عهده دارد. زیرساخت‌های طراحی شده در این پروژه بر سه رکن اصلی جمع‌آوری داده در سایت، انتقال امن از طریق فیبر نوری و وایرلس و در نهایت پردازش متمرکز استوار است.
استانداردسازی و تحلیل دقیق داده‌های مصرف
یکی از محورهای کلیدی مطرح شده در این نشست، تغییر رویکرد از نظارت ساده به تحلیل عمیق داده‌ها بود. بر اساس توضیحات ارائه شده، سامانه مدیریت انرژی (EMS) در فولاد مبارکه کاملاً منطبق بر الزامات استاندارد بین‌المللی ایزو 50001 پیاده‌سازی شده است. این سامانه با محاسبه دقیق «انرژی ویژه تولید»، امکان رصد لحظه‌ای کارایی خطوط تولید را فراهم می‌کند. شناسایی ناهنجاری‌های مصرف در بازه‌های زمانی مختلف و مدیریت هوشمند تعرفه‌ها از دیگر قابلیت‌های این سیستم است. این ابزار تحلیلی به مدیران کمک می‌کند تا از وقوع جرائم سنگین انرژی جلوگیری کرده و هزینه‌های سربار را کاهش دهند.
روایت استقلال صنعتی و عبور از تحریم‌ها
احسان عبدالله‌زاده در تشریح فرآیند بومی‌سازی، به چالش‌های سال‌های 96 و 97 اشاره کرد که محرک اصلی این تصمیم استراتژیک بودند. قطع پشتیبانی شرکت‌های خارجی و ریسک‌های امنیتی، مدیران فولاد مبارکه را به سمت طراحی یک اسکادای کاملاً ایرانی سوق داد. این پروژه ابتدا در واحد حساس توزیع برق عملیاتی شد و پس از موفقیت‌آمیز بودن، به سایر بخش‌ها گسترش یافت. امروز واحدهای سیالات، ساختمان‌های مرکزی و بخش‌های محیط‌زیستی نیز تحت پوشش این شبکه بومی قرار دارند. این استقلال فنی باعث شد تا صنعت فولاد در برابر نوسانات روابط بین‌الملل و تحریم‌های فناورانه مصون بماند.
یکپارچه‌سازی داده‌ها در سطح هلدینگ
نسخه جدید و پیشرفته این سامانه هم‌اکنون در حال استقرار در تمامی زیرمجموعه‌های گروه فولاد مبارکه است. هدف نهایی، ایجاد یک مرکز فرماندهی واحد است که اطلاعات تمامی شرکت‌های تابعه را تجمیع و تحلیل کند. این یکپارچگی اطلاعاتی به مدیران ارشد اجازه می‌دهد تا تصمیمات کلان را بر مبنای داده‌های دقیق و لحظه‌ای اتخاذ کنند. کارشناسان حاضر در پنل تأکید کردند که ترکیب داده‌های انرژی با برنامه‌ریزی تولید، مدلی نوین از مدیریت صنعتی را خلق کرده است. این هم‌زمانی باعث می‌شود تا در شرایط محدودیت انرژی، بیشترین راندمان تولید با کمترین میزان ضایعات حاصل شود.
آینده‌نگری با هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها
بخش پایانی این نشست تخصصی به بررسی افق‌های پیشرو و نقش فناوری‌های نوظهور اختصاص داشت. حجم عظیم داده‌های تولید شده توسط سیستم‌های اسکادا، بستری ایده‌آل برای بکارگیری الگوریتم‌های هوش مصنوعی و تحلیل کلان‌داده (Big Data) فراهم کرده است. استفاده از این فناوری‌ها قدرت پیش‌بینی و تصمیم‌سازی سیستم را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. عبدالله‌زاده تأکید کرد که در پارادایم جدید، انرژی دیگر یک نهاده مصرفی ساده نیست، بلکه یکی از ورودی‌های اصلی در الگوریتم‌های تصمیم‌گیری تولید محسوب می‌شود. این نگاه پیشرو، فولاد مبارکه را در مسیر دیجیتال‌سازی واقعی و تحقق صنعت نسل چهارم قرار داده است.
***
اقدام گروه فولاد مبارکه در بومی‌سازی سامانه‌های مدیریت انرژی و اسکادا، یک حرکت استراتژیک برای حفظ مزیت رقابتی در بازارهای جهانی است. کاهش هزینه‌های انرژی به عنوان یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های قیمت تمام شده فولاد، سودآوری خالص این شرکت را تضمین می‌کند. علاوه بر این، دستیابی به دانش فنی طراحی این سامانه‌ها، ریسک توقف تولید ناشی از تحریم‌های نرم‌افزاری را به صفر رسانده است. همگرایی داده‌های تولید و انرژی، الگویی کارآمد برای سایر صنایع انرژی‌بر کشور جهت گذار به سمت تولید پایدار و اقتصادی محسوب می‌شود.
