سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور فاز نخست پروژه جاهطلبانه «موزه متاورس علوم زمین» را با محوریت مستندسازی دیجیتال ۵۰۰ قطعه نمونه ارزشمند آغاز کرد. این طرح با تمرکز بر پارک موزه مشهد به عنوان بزرگترین قطب علوم زمین کشور، به دنبال حذف محدودیتهای مکانی و زمانی برای پژوهشگران و علاقهمندان است. مدیران این سازمان با اذعان به کمبود نیروی انسانی، مشارکت با بخش خصوصی و استفاده از فناوری هوش مصنوعی را تنها راهکار توسعه موزههای نوین اعلام کردند.
آغاز مستندسازی دیجیتال برای ورود به دنیای مجازی
فاز عملیاتی طرح ایجاد موزه متاورس علوم زمین با همکاری مشترک موزه علوم زمین و روابط عمومی سازمان زمینشناسی کشور رسماً آغاز شده است. در گام نخست این پروژه تکنولوژیک، فرآیند تهیه ۵۰۰ قطعه عکس حرفهای و با کیفیت بالا از گنجینههای موجود شامل سنگها، کانیهای کمیاب، فسیلها و سایر نمونههای موزهای در دستور کار قرار گرفت. این تصاویر دیجیتال، هسته اولیه و متریال اصلی برای ساخت فضای سهبعدی و تعاملی در بستر متاورس را تشکیل میدهند. هدف نهایی این پروژه، عبور از روشهای سنتی نمایش آثار و ایجاد یک بستر دیجیتال پویا است که امکان دسترسی به میراث زمینشناسی ایران را برای مخاطبان جهانی، بدون نیاز به سفر فیزیکی فراهم میکند.
مشهد؛ کانون استراتژیک تحول دیجیتال موزهها
نشست تخصصی آغاز روند اجرایی این طرح در پارک موزه علوم زمین مشهد برگزار شد که به عنوان بزرگترین پارک موزه تخصصی کشور شناخته میشود. انتخاب مشهد به عنوان محل برگزاری این نشست، نشاندهنده اهمیت راهبردی این مرکز در شبکه موزههای زمینشناسی کشور است. در این جلسه، ابعاد فنی و محتوایی پروژه با حضور مدیران ارشد بررسی و نقشه راه تهیه آرشیو تصاویر برای بارگذاری در پلتفرم متاورس ترسیم شد. ریحانه روحانی احمدی، سرپرست پارک موزه علوم زمین مشهد، بر لزوم ایجاد یک شبکه ارتباطی قوی بین مراکز تهران و مشهد تأکید کرد. وی همچنین از اجرای طرحهای هوشمندسازی در پارک موزه مشهد خبر داد و اعلام کرد که استفاده از هوش مصنوعی برای ارائه اطلاعات تکمیلی به بازدیدکنندگان، بخشی از استراتژی نوین این مرکز است.
الزام مشارکت بخش خصوصی برای جبران خلأ نیروی انسانی
هادی شریفی، مدیرکل زمینشناسی و اکتشافات معدنی منطقه شرق کشور، در جریان این نشست به چالشهای اجرایی پیش روی موزهها اشاره کرد. وی وضعیت فعلی موزه علوم زمین مشهد را نیازمند توجه بیشتر دانست و «کمبود نیروی انسانی متخصص» را یکی از موانع اصلی توسعه برشمرد. شریفی با واقعگرایی نسبت به محدودیتهای دولتی، تأکید کرد که برای پیشبرد پروژههای پیشرو و مبتنی بر فناوری مانند متاورس، نمیتوان صرفاً به منابع داخلی سازمان تکیه کرد. مدیرکل منطقه شرق کشور، همکاری استراتژیک با بخش خصوصی چابک و سرمایهگذاران حوزه تکتولوژی را شرط لازم برای موفقیت این گذار دیجیتال و جبران کاستیهای منابع انسانی دانست.
استانداردسازی نمایش آثار در تراز بینالمللی
روشنک خطیب اقدامی، سرپرست موزه علوم زمین سازمان، در این نشست به تشریح جزئیات فنی پلتفرم متاورس پرداخت. وی این پروژه را فراتر از یک نمایشگاه مجازی ساده توصیف کرد و آن را فرصتی بینظیر برای ارتقای استانداردهای نمایش توانمندیهای موزهای ایران در سطح ملی و بینالمللی دانست. خطیب اقدامی با ارائه گزارشی از مصوبات کمیته تخصصی موزههای سازمان، بر رعایت دقیق پروتکلهای علمی در دیجیتالسازی آثار تأکید کرد. بر اساس طرح تدوین شده، محیط متاورس به گونهای طراحی میشود که کاربران بتوانند با استفاده از آواتارهای دیجیتال (Digital Avatar) در یک فضای سهبعدی غوطهور شوند و تجربهای چندحسی و تعاملی از کاوش در تاریخ زمین داشته باشند.
***
حرکت سازمان زمینشناسی به سمت «موزه متاورس» یک تغییر پارادایم از «مدیریت سنتی داراییها» به «ارزشآفرینی دیجیتال» است. در اقتصاد دیجیتال، موزهها دیگر مخازن هزینه نیستند، بلکه پلتفرمهایی برای تولید محتوا و جذب مخاطب جهانی محسوب میشوند. دیجیتالسازی ۵۰۰ اثر، داراییهای فیزیکی را به داراییهای نامشهود دیجیتال (Digital Assets) تبدیل میکند که قابلیت درآمدزایی از طریق NFT یا تورهای مجازی پولی را در آینده خواهد داشت. همچنین، دعوت از بخش خصوصی برای مشارکت، مدلی از همکاری عمومی-خصوصی (PPP) را پیشنهاد میدهد که میتواند ریسک سرمایهگذاری در تکنولوژیهای گرانقیمت (High-Tech) را برای دولت کاهش داده و بهرهوری را از طریق هوشمندسازی فرآیندها افزایش دهد.