در پنل تخصصی «تأمین مالی هوشمند» به میزبانی تأمین سرمایه تمدن در رویداد کیش اینوکس 2025، مدیران ارشد بازار سرمایه بر لزوم گذار از نظام بانک‌محور به اقتصاد داده‌محور تأکید کردند. دکتر علیرضا ناصرپور، مدیرعامل تأمین سرمایه تمدن، با اشاره به اینکه 83 درصد تأمین مالی کشور همچنان از طریق بانک‌ها انجام می‌شود، راهکار را در تقویت بازار بدهی با استفاده از فناوری‌هایی چون بلاک‌چین برای شفافیت و هوش مصنوعی برای هوشمندسازی فرآیندها دانست. کارشناسان، توکن‌سازی دارایی‌ها، توسعه اقتصاد داده‌محور و بازنگری در قوانین نظارتی را کلید تحقق تأمین مالی هوشمند در دهه آینده ایران عنوان کردند.
ضرورت گذار از نظام بانک‌محور به بازار سرمایه‌محور
در حاشیه رویداد بین‌المللی کیش اینوکس 2025، پنل تخصصی «تأمین مالی هوشمند در دهه آینده؛ پیوند فناوری، اعتماد و سرمایه» به همت شرکت تأمین سرمایه تمدن برگزار شد. این نشست که در تاریخ 20 آبان‌ماه 1404 در مرکز همایش‌های بین‌المللی کیش برگزار گردید، میزبان جمعی از مدیران ارشد بازار سرمایه و کارشناسان اقتصادی بود. دکتر علیرضا ناصرپور، مدیرعامل تأمین سرمایه تمدن، در ابتدای این پنل با تأکید بر نقش حیاتی بازار بدهی اظهار داشت: «بازار بدهی کارآمد، ستون پنهان رشد اقتصادی است و بدون آن، عبور از ساختار بانک‌محور و رسیدن به نظام تأمین مالی شفاف و داده‌محور ممکن نیست.» وی با ارائه آماری تکان‌دهنده افزود که در سال 1403 بیش از 83 درصد از تأمین مالی کشور از طریق نظام بانکی صورت گرفته است. این در حالی است که حجم بازار بدهی جهانی در سال 2024 از 262 تریلیون دلار فراتر رفته و این شکاف، لزوم تقویت بازار بدهی داخلی را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
بلاک‌چین و هوش مصنوعی؛ دو بال تأمین مالی هوشمند
دکتر ناصرپور تحول در بازارهای مالی را بدون فناوری غیرممکن دانست. او توضیح داد: «فناوری بلاک‌چین می‌تواند سرعت، شفافیت و اعتماد را در فرآیند انتشار اوراق بدهی به شکل چشمگیری افزایش دهد.» این فناوری همچنین زمینه جذب سرمایه‌گذاران خرد و حتی خارجی را فراهم می‌کند. وی در ادامه، نقش هوش مصنوعی را در آینده این نظام حیاتی توصیف کرد و گفت: «الگوریتم‌های یادگیری ماشینی می‌توانند فرآیندهای تأمین مالی را از مرحله ارزیابی تا تسویه به‌صورت خودکار و هوشمند انجام دهند.» به عقیده او، ترکیب استراتژیک بلاک‌چین و هوش مصنوعی مسیر اصلی شکل‌گیری تأمین مالی هوشمند را در اقتصاد ایران هموار خواهد ساخت.
فناوری؛ از یک امکان تا یک ضرورت استراتژیک
محسن خدابخش، رئیس هیئت مدیره بانک سینا، به عنوان یکی از سخنرانان پنل، نگاهی عمیق‌تر به نقش فناوری ارائه داد و تأکید کرد: «فناوری در تأمین مالی دیگر یک امکان نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک است.» او این فناوری‌ها را «امکان‌ساز» و «تسریع‌کننده» خواند که ماهیت روابط مالی را دگرگون می‌کنند. خدابخش هشدار داد که شکاف نظارتی یکی از چالش‌های اصلی این حوزه است و افزود: «فناوری بدون اعتماد تنها یک زیرساخت فنی است و اعتماد بدون فناوری ناکارآمد خواهد بود.»
چهار روند کلیدی برای تحول صنعت مالی
محمدحسین صدرایی، مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی، چهار روند کلیدی را که آینده صنعت مالی را شکل می‌دهند، تشریح کرد. این روندها شامل: دیجیتالی شدن و شفافیت مبتنی بر بلاک‌چین، فراگیرسازی مالی برای همه اقشار، هوشمندسازی از طریق هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها، و در نهایت، عرف‌شکنی در بازارسازی دارایی‌های خرد و غیرمتعارف است. او ظهور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و توکنیزه‌کردن دارایی‌ها را نمونه‌هایی از این تحول دانست که نقدشوندگی بازارها را افزایش می‌دهد.
توکن‌سازی؛ راهی برای تأمین مالی کارآمد و شرعی
میثم فدائی‌واحد، مدیرعامل گروه خدمات بازار سرمایه آبان، به طور مشخص بر مزایای بلاک‌چین تمرکز کرد و گفت: «توکن‌سازی اوراق بدهی مبتنی بر زنجیره بلوکی می‌تواند چالش‌هایی نظیر نقدشوندگی پایین و هزینه‌های بالای انتشار را حل کند.» وی افزود که با استفاده از قراردادهای هوشمند می‌توان جریان وجوه را به صورت شفاف رهگیری کرد و پرداخت‌ها را به‌صورت خودکار و منطبق با موازین شرعی انجام داد. او همچنین به پتانسیل مدل‌های زبانی بزرگ (LLMها) در هوش مصنوعی برای خودکارسازی فرآیند انتشار اسناد و رتبه‌بندی اعتباری پویا اشاره کرد.
اقتصاد داده‌محور؛ بستر لازم برای توسعه
محمدرضا اخوان، پژوهشگر اقتصادی، با مقایسه بازار ایران و منطقه، ظرفیت‌های بکر کشور را یادآور شد. او گفت: «نسبت ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی در ایران حدود 41 درصد است، در حالی‌که این نسبت در کشورهایی چون عربستان به 250 درصد می‌رسد.» به گفته اخوان، تأمین مالی هوشمند نیازمند تدوین سند ملی و ایجاد زیرساخت برای اتصال داده‌های بانکی، مالیاتی و بازار سرمایه به یکدیگر است.
اعتماد فناورانه؛ سرمایه نامرئی آینده
در پایان، سید محسن موسوی، مدیرعامل تأمین سرمایه امید، مفهوم اعتماد در عصر دیجیتال را بازتعریف کرد. او گفت: «اعتماد از تکیه بر روابط انسانی به سمت اعتماد فناورانه، داده‌محور و الگوریتمی در حال حرکت است.» وی تأکید کرد که در این تحول، انسان حذف نمی‌شود، بلکه نقش او از تصمیم‌گیرنده به ناظر اخلاقی و معنا‌دهنده در یک نظام هوشمند تغییر می‌یابد.
***
پنل «تأمین مالی هوشمند» در کیش اینوکس 2025، بیش از یک نشست تخصصی، یک بیانیه استراتژیک برای آینده اقتصاد ایران بود. تأکید کارشناسان بر گذار از نظام بانک‌محور که با ناکارآمدی و عدم شفافیت نسبی همراه است، به سمت یک اکوسیستم مالی مبتنی بر فناوری، نشان‌دهنده یک نقطه عطف فکری است. استفاده از بلاک‌چین برای ایجاد شفافیت و اعتماد، و به‌کارگیری هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی تخصیص منابع، می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های تأمین مالی، افزایش نقدشوندگی، و جذب سرمایه‌های خرد به پروژه‌های بزرگ ملی شود. با این حال، تحقق این چشم‌انداز با چالش‌های بزرگی همچون نیاز به اصلاحات ریشه‌ای در قوانین نظارتی، ایجاد زیرساخت‌های داده‌ای یکپارچه، و رفع شکاف دیجیتالی در جامعه روبروست. موفقیت در این مسیر، اقتصاد ایران را در برابر شوک‌ها مقاوم‌تر و رقابت‌پذیرتر خواهد کرد.