دکتر عباسی شاهکوه، مشاور مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، گذار از سیم مسی به فیبر نوری را یک مسیر اجتناب‌ناپذیر برای ورود به عصر هوش مصنوعی توصیف کرد. وی با مرور تاریخی توسعه اینترنت در کشور، به چالش‌ها و فرصت‌های از دست رفته در دولت‌های گذشته، از جمله محدودیت‌های ADSL و ناکامی پروژه‌های اولیه فیبر نوری اشاره نمود. شاهکوه تأکید کرد که جهش واقعی در دولت سیزدهم با برنامه 20 میلیون پورت آغاز شد. او اکنون فضای همکاری میان وزارت ارتباطات و مخابرات در دولت چهاردهم را «بی‌نظیر» و یک فرصت تاریخی برای تکمیل این شاهراه ملی می‌داند.
یک شاهراه اجتناب‌ناپذیر برای عصر هوش مصنوعی
دکتر عباسی شاهکوه، مشاور مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، با تشبیهی رسا، اهمیت استراتژیک توسعه فیبر نوری را تبیین کرد. او گفت: «اگر سیم مسی را کوچه بدانیم، فیبر نوری شاهراه است.» وی تأکید کرد که اگر هدف کشور دستیابی به جایگاه مناسب در عصر هوش مصنوعی باشد، هیچ راهی جز حرکت پرشتاب در این شاهراه زیرساختی وجود ندارد. این گذار، یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت برای آینده فناورانه ایران است.
مروری بر تاریخچه توسعه اینترنت؛ از GPRS تا ADSL
مشاور مدیرعامل مخابرات با نگاهی به گذشته افزود که پیش از دولت نهم، اینترنت موبایل کشور به فناوری ابتدایی GPRS محدود بود. در همان زمان، اینترنت ثابت نیز دوران آغازین خود را طی می‌کرد. اپراتورهای PAP رقابت خود را بر بستر سیم مسی شروع کرده بودند و سرویس ADSL به‌تدریج در حال گسترش یافتن بود. این دوره، نقطه شروع حرکت ایران در مسیر توسعه اینترنت ثابت محسوب می‌شود.
چالش‌های توسعه در دولت‌های نهم و دهم
دکتر شاهکوه ادامه داد: «در دولت نهم، با وجود تلاش‌ها برای توسعه اینترنت ثابت، محدودیت‌هایی بر سرویس ADSL اعمال شد.» این محدودیت‌ها عملاً باعث عقب‌ماندگی در این حوزه گردید. همزمان شرکت مخابرات ایران خصوصی شد، اما اینترنت موبایل همچنان در سطح نسل دوم باقی ماند. در دولت دهم نیز با اعطای مجوز نسل سوم تلفن همراه و مطرح شدن پروژه ایرانیان‌نت برای توسعه فیبر نوری، گام‌های جدیدی برداشته شد. با این حال، محدودیت خدمات تصویری مانع رشد نسل 3 شد و پروژه 6 تا 7 میلیون پورت فیبر نوری ایرانیان‌نت نیز متاسفانه به موفقیت نرسید.
جهش اینترنت موبایل و چالش اپراتورهای ثابت
به گفته وی، در دولت یازدهم توسعه ارتباطات موبایل با اعطای مجوز نسل 3 و 4 به همراه اول و ایرانسل شتاب گرفت. این دوره شاهد یکی از سریع‌ترین رشدهای جهانی در حوزه نسل 4 بودیم. همزمان، با ادغام پروانه‌های اپراتورهای ثابت، شرکت‌های FCP شکل گرفتند. این اپراتورها موظف به ایجاد شبکه مستقل از مخابرات و حرکت به سمت فیبر نوری بودند، اما این فرآیند نیز با چالش‌های جدی مواجه شد. در اواخر همین دوره نیز پروژه ایران‌نت با موانع تحریمی و اقتصادی روبرو شد و به نتیجه مطلوب نرسید.
نقطه عطف: حمایت دولت و برنامه 20 میلیون پورت
دکتر شاهکوه تأکید کرد که جهش واقعی برای توسعه فیبر نوری در دولت سیزدهم کلید خورد. در این دوره، برنامه ملی پوشش 20 میلیون پورت فیبر نوری تدوین شد. دولت برای جبران غیراقتصادی بودن پروژه برای اپراتورها، حمایت‌های مالی و قانونی ویژه‌ای در نظر گرفت. این سیاست حمایتی، مسیر را برای حرکت جدی اپراتورها به سمت توسعه ارتباطات مبتنی بر نور هموار ساخت.
فرصت تاریخی در دولت چهاردهم با وفاق ملی
مشاور مدیرعامل شرکت مخابرات ایران وضعیت فعلی را یک فرصت تاریخی توصیف کرد. او اظهار داشت: «در دولت چهاردهم، فضای تعامل میان وزارت ارتباطات و شرکت مخابرات ایران به مطلوب‌ترین حالت خود رسیده است.» وی این سطح از همکاری و هم‌افزایی را در تمام سال‌های فعالیت خود بی‌سابقه خواند. به گفته او، این وفاق واقعی، فرصتی بی‌نظیر برای اجرای پروژه بزرگ جمع‌آوری سیم‌های مسی و جایگزینی کامل آن با فیبر نوری فراهم کرده است تا آینده ارتباطات ایران بر پایه نور و هوش مصنوعی بنا شود.
***
تحلیل تاریخی دکتر شاهکوه نشان می‌دهد که توسعه زیرساخت اینترنت ثابت در ایران، مسیری پر از چالش‌های اجرایی، سیاست‌های محدودکننده و پروژه‌های نیمه‌تمام بوده است. این روند باعث شد تا توسعه اینترنت موبایل از اینترنت ثابت پیشی بگیرد و کشور از ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال مبتنی بر دسترسی پرسرعت ثابت عقب بماند. نکته کلیدی در اظهارات او، اشاره به «وفاق بی‌سابقه» کنونی میان نهادهای حاکمیتی و اجرایی است. این هم‌افزایی، ریسک‌های اجرایی و مالی پروژه ملی فیبر نوری را کاهش می‌دهد و مهم‌ترین مزیت رقابتی برای موفقیت آن محسوب می‌شود. تکمیل این شاهراه زیرساختی، تنها یک ارتقای تکنولوژیک نیست، بلکه پیش‌نیاز حیاتی برای شکوفایی صنایع دانش‌بنیان، هوش مصنوعی و تحقق کامل دولت الکترونیک است.