با فراگیری عامل‌های هوش مصنوعی (AI Agents)، آینده پرداخت‌های آنلاین در آستانه یک تحول بنیادین قرار گرفته است. این دستیارهای هوشمند می‌توانند به نمایندگی از کاربر، فرآیندهای پیچیده خرید و پرداخت را با استفاده از پروتکل‌های جدیدی مانند AP2 و x402 به صورت خودکار انجام دهند. این تحول، مفهوم احراز هویت را از KYC به KYA (احراز هویت عامل) تغییر داده و بانک‌ها را با چالش بقا در برابر غول‌های فناوری مواجه می‌کند. پیش‌بینی می‌شود بازار خدمات مالی مبتنی بر این عامل‌ها تا سال 2030 به 4.5 میلیارد دلار افزایش یابد.
عامل‌های هوش مصنوعی؛ دستیاران خودمختار زندگی روزمره
تحولات اخیر در حوزه هوش مصنوعی، دسترسی عمومی به مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) را به شدت تسهیل کرده است. این پیشرفت سبب شده استفاده از این فناوری از انحصار متخصصان خارج شود و به ابزاری کاربردی در امور روزمره مردم تبدیل گردد. در مرکز این دگرگونی، «عامل‌های هوش مصنوعی» (AI Agents) قرار دارند. این عامل‌ها سیستم‌هایی هستند که با دریافت و تحلیل اطلاعات محیطی، به صورت خودمختار استدلال کرده و اقدام می‌کنند. به این ترتیب، وظایف پیچیده کاربران، که نیازمند استفاده همزمان از چندین اپلیکیشن است، به یک دستور ساده تبدیل می‌شود.
ساده‌سازی فرآیند خرید؛ از جستجو تا پرداخت خودکار
تصور کنید برای خرید یک شامپو، کاربر دیگر نیازی به جستجوی دستی در فروشگاه‌های اینترنتی یا مقایسه محصولات ندارد. او صرفاً به عامل هوشمند خود می‌گوید: «برایم شامپو بخر.» این عامل با دسترسی به اطلاعات کاربر مانند سابقه خرید، موقعیت مکانی و تقویم، محصول مناسب را انتخاب می‌کند. سپس بهترین زمان و مکان تحویل را تعیین کرده و فرآیند پرداخت را نیز به صورت خودکار به جای کاربر انجام می‌دهد. این سطح از خودکارسازی، مستلزم ایجاد زیرساخت‌های فنی و پروتکل‌های جدید برای دسترسی امن عامل‌ها به داده‌ها است.
پروتکل‌های جدید برای پرداخت توسط عامل‌ها
برای اینکه یک مدل زبانی مانند ChatGPT بتواند فراتر از مکالمه عمل کند، پروتکل‌هایی مانند MCP (ارائه شده توسط Anthropic) طراحی شده‌اند. این پروتکل به مدل زبانی اجازه می‌دهد دسترسی‌های مشخصی برای خواندن داده‌ها یا اجرای عملیات از کاربر دریافت کند. اما چالش بزرگتر، انجام پرداخت امن توسط این عامل‌هاست. در اینجا، مفهوم سنتی احراز هویت مشتری (KYC) که بانک‌ها انجام می‌دهند، کارایی ندارد. سیستم‌های مالی باید خود را برای «احراز هویت عامل» یا KYA (Know Your Agent) آماده کنند تا بتوانند به این عامل‌های هوشمند سرویس دهند.
استاندارد AP2 و x402؛ چارچوب جهانی پرداخت عامل‌محور
برای استانداردسازی این فرآیند، پروتکل AP2 (Agent Payments Protocol) توسط گوگل و با مشارکت بیش از 60 شرکت بزرگ فناوری و پرداخت معرفی شده است. AP2 یک چارچوب باز برای انجام تراکنش‌های مالی توسط عامل‌ها به نمایندگی از کاربران محسوب می‌شود. این پروتکل با استفاده از «دستورها» (Mandates) که قراردادهای دیجیتالی امضاشده هستند، اطمینان می‌دهد که تمام اقدامات عامل، مستند و مطابق با خواست کاربر است. علاوه بر این، الحاقیه x402 بر بستر AP2، امکان انجام تراکنش‌های مبتنی بر ارزهای دیجیتال و تسویه خودکار هزینه‌های خرد (micropayments) بین عامل‌ها را فراهم می‌آورد.
آینده صنعت پرداخت؛ چابکی در برابر غول‌های فناوری
گزارش Grand View Research پیش‌بینی می‌کند که حجم بازار خدمات مالی مبتنی بر عامل‌های هوش مصنوعی تا سال 2030 با رشد 9 برابری به 4.5 میلیارد دلار خواهد رسید. این پتانسیل عظیم، غول‌های فناوری مانند گوگل و اپل را به تکاپو واداشته است. این شرکت‌ها با در اختیار داشتن کاربر، کیف پول، دستگاه‌ها و اطلاعات هویتی، در موقعیت بی‌نظیری برای تسلط بر این بازار جدید قرار دارند. در چنین فضایی، بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت برای بقا نیازمند چابکی فوق‌العاده‌ای هستند، در غیر این صورت، راهکارهای پرداختی فعلی در خطر حذف شدن قرار می‌گیرند.
***
ظهور عامل‌های هوش مصنوعی یک نقطه عطف در اقتصاد دیجیتال و صنعت پرداخت است که واسطه‌های سنتی را به چالش می‌کشد. استانداردهایی مانند AP2 و x402 در حال ایجاد یک اکوسیستم مالی جدید هستند که در آن، ماشین‌ها (عامل‌ها) مستقیماً با یکدیگر معامله می‌کنند. این تحول، مدل درآمدی بانک‌ها را تهدید می‌کند، زیرا غول‌های فناوری که اکوسیستم کاربر را در اختیار دارند، می‌توانند به سادگی لایه پرداخت را نیز کنترل کنند. برای بانک‌ها، تنها راه بقا، تبدیل شدن از یک نهاد تراکنش‌محور به یک پلتفرم ارائه‌دهنده سرویس‌های مالی هوشمند و یکپارچه با این عامل‌هاست. در غیر این صورت، حذف شدن از زنجیره ارزش پرداخت، یک سناریوی بسیار محتمل خواهد بود.