یاسر مرادی، عضو هیأت مدیره بانک صادرات ایران، در نشستی تخصصی به تشریح چالش‌ها و راهکارهای تأمین مالی صنعت نفت و گاز پرداخت. او با اشاره به موفقیت‌هایی مانند تأمین مالی پروژه بیدبلند با «اوراق مرابحه ارزی»، بر لزوم استفاده از ابزارهای نوین، تشکیل کنسرسیوم‌های بانکی و هم‌افزایی با بازار سرمایه تأکید کرد. مرادی همچنین ناترازی منابع و ریسک اعتباری بالا را از چالش‌های اصلی بانک‌ها دانست و «تأمین مالی ساختار یافته» را به عنوان راهکار نهایی پیشنهاد داد.
تبیین دستاوردهای کلان تأمین مالی صنعت نفت و گاز
در نشست تخصصی «نقش نظام بانکی در تأمین مالی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی»، یاسر مرادی، عضو هیأت مدیره بانک صادرات ایران، به تشریح دستاوردهای نظام بانکی پرداخت. او دو موفقیت اصلی در این حوزه را «کاهش وابستگی به سرمایه خارجی» و «جلوگیری از خام‌فروشی» از طریق تکمیل زنجیره ارزش عنوان کرد. به گفته مرادی، اتصال حلقه‌های بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت، ارزش افزوده بسیار بیشتری برای اقتصاد کشور ایجاد می‌کند و نظام بانکی در تحقق این هدف نقشی کلیدی داشته است.
پروژه بیدبلند؛ نمونه موفق تأمین مالی نوین
مرادی پروژه بیدبلند را به عنوان یک نمونه برجسته از سرمایه‌گذاری موفق نظام بانکی معرفی کرد. او توضیح داد که با تأمین مالی گسترده شبکه بانکی، از هدررفت گازهای ارزشمند ذخیره زیرزمینی جلوگیری شد و اکنون این گازها به شبکه سراسری تزریق می‌شوند. نکته حائز اهمیت در این پروژه، استفاده از ابزار نوین «اوراق مرابحه ارزی» برای اولین بار در کشور بود. این روش نشان‌دهنده ظرفیت بانک‌ها برای نوآوری در ابزارهای مالی است.
تحلیل نقش چندوجهی بانک‌ها در پروژه‌های انرژی
عضو هیأت مدیره بانک صادرات ایران تأکید کرد که نقش بانک‌ها در تأمین مالی صنایع نفت و گاز، فراتر از یک تأمین‌کننده سنتی منابع است. بانک‌ها به عنوان هماهنگ‌کننده، تسهیل‌گر و کنترل‌کننده منابع مالی عمل می‌کنند تا سرمایه‌های محدود به سمت پروژه‌های کلان هدایت شوند. او افزود پیچیدگی پروژه‌ها نشان می‌دهد که علاوه بر تأمین مالی، نظارت استراتژیک، مدیریت ریسک و هماهنگی میان بانک‌ها، پیمانکاران و نهادهای سیاست‌گذار برای موفقیت پروژه‌ها ضروری است.
آسیب‌شناسی چالش‌های نظام بانکی در تأمین مالی
یاسر مرادی در ادامه به بررسی چالش‌های پیش روی بانک‌ها در این عرصه پرداخت. او دو چالش اصلی را «کوتاه‌مدت بودن منابع بانکی در مقابل بلندمدت بودن پروژه‌ها» و «ریسک اعتباری بالا» برشمرد. وی هشدار داد که افق سرمایه‌گذاری 5 تا 15 ساله پروژه‌های نفتی، فشار نقدینگی شدیدی به بانک‌ها وارد می‌کند و می‌تواند منجر به ناترازی در ترازنامه آنها شود. مرادی با ذکر نمونه‌ای از درگیری یک بانک با مطالبات معوق 4 میلیارد دلاری، بر ریسک بالای این حوزه تأکید کرد.
زنجیره معیوب در همکاری با صندوق توسعه ملی
مرادی به تحلیل مشکلات همکاری با صندوق توسعه ملی پرداخت و آن را یک «زنجیره معیوب» توصیف کرد. او تصریح کرد که به دلیل شرایط سخت‌گیرانه، بسیاری از بانک‌های بزرگ قرارداد عاملیت ارزی با صندوق امضا نکرده‌اند. مشکل اصلی این است که صندوق از بانک‌ها بازپرداخت ارزی تسهیلات با نرخ روز را می‌خواهد، در حالی که پروژه‌هایی مانند نیروگاه‌ها درآمد ریالی با تعرفه دولتی دارند. این وضعیت به بحران بلاتکلیفی در شرایط ناترازی انرژی کشور دامن زده است.
ارائه 4 راهکار کلیدی برای خروج از بن‌بست
عضو هیأت مدیره بانک صادرات در جمع‌بندی سخنان خود، چهار راهکار عملیاتی برای حل چالش‌های موجود ارائه داد. این راهکارها شامل «نوآوری در ابزارهای مالی» مانند صکوک پروژه‌ای، «تشکیل کنسرسیوم‌های بانکی» برای تقسیم ریسک، «هم‌افزایی با بازار سرمایه و صندوق توسعه ملی» برای جذب سرمایه‌های خرد و «توسعه ظرفیت ارزی» از طریق خطوط اعتباری بین‌المللی است. این اقدامات می‌توانند بار مالی را از دوش منابع مستقیم بانک‌ها بردارند.
تأمین مالی ساختاریافته؛ راهکار نهایی و بومی‌سازی شده
در پایان، مرادی راهکار نهایی را حرکت به سمت مدل «تأمین مالی ساختار یافته» معرفی کرد. در این روش، به جای اتکا به دارایی‌های فیزیکی موجود، بر اساس درآمدهای آتی پروژه اوراق بهادار منتشر می‌شود. او توضیح داد که این درآمدهای آتی را می‌توان با ابزارهایی مانند اوراق بهادارسازی دارایی‌های آتی (FFS) و با پشتوانه قراردادهای سلف و فوروارد تضمین کرد. این مدل یک راهکار عملیاتی و بومی‌سازی شده برای صنعت نفت و گاز کشور محسوب می‌شود.
***
تحلیل‌های ارائه شده توسط عضو هیأت مدیره بانک صادرات، بیانگر گذار نظام بانکی از نقش سنتی تأمین‌کننده مالی به یک بازیگر استراتژیک در توسعه صنعتی است. تأکید بر ابزارهای نوین مانند اوراق مرابحه ارزی و تأمین مالی ساختاریافته، نشان‌دهنده نیاز فوری به کاهش فشار بر ترازنامه بانک‌ها و توزیع ریسک در پروژه‌های عظیم انرژی است. حل چالش‌هایی مانند ناترازی منابع و معضل همکاری با صندوق توسعه ملی، برای پایداری جریان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز حیاتی است. این رویکردها می‌توانند با جذب سرمایه‌های خرد و کلان، صنعت نفت را به موتور رشد اقتصادی پایدار کشور تبدیل کنند.