گام‌های بلند سازمان بورس در توسعه بازار سرمایه
سازمان بورس و اوراق بهادار در سال نخست فعالیت دولت چهاردهم، مجموعه‌ای از برنامه‌های راهبردی را با هدف توسعه ابزارهای مالی، تسهیل فرآیندهای تأمین مالی و افزایش شفافیت در بازار سرمایه به اجرا درآورد. این اقدامات، بستری نوین برای جذب سرمایه داخلی و خارجی و حمایت از بخش‌های تولیدی و زیرساختی کشور فراهم آورده است و به تعمیق بازار کمک می‌کند.
راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر کالا و انرژی
در راستای گسترش ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، تابلوی اختصاصی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر کالا و انرژی راه‌اندازی شد. در همین زمینه، معاملات صندوق “سینرژی” به عنوان نخستین صندوق حامل انرژی کشور آغاز به کار کرد. این اقدام امکان سرمایه‌گذاری در بازار بورس انرژی را برای عموم فراهم می‌سازد. علاوه بر این، صندوق سرمایه‌گذاری “نقره” نیز برای تنوع‌بخشی به ابزارهای مالی در بورس کالای ایران راه‌اندازی شده و مراحل صدور مجوز برای صندوق‌های مشابه نیز در جریان است.
نوآوری در ابزارهای تأمین مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط
یکی از اقدامات کلیدی، فراهم آوردن امکان انتشار اوراق با عرضه خصوصی برای اوراق با حجم کوچک و سررسید کوتاه‌مدت بود. این اوراق می‌توانند با حضور ارکان ضامن، بازارگردان و متعهد پذیره‌نویسی منتشر شوند. البته در صورت توافق خریداران، امکان حذف این ارکان نیز وجود دارد. این طرح با هدف تسهیل تأمین مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEها) به اجرا درآمد. از دستاوردهای آن می‌توان به انتشار اوراق مرابحه کوتاه‌مدت به حجم 50 تا 100 میلیارد تومان برای شرکت‌های لیزینگ در نیمه نخست سال 1403 اشاره کرد. این امکان برای شرکت‌های استارتاپ و فین‌تک نیز فراهم شده است.
انتشار اوراق ارزی و جذب سرمایه خارجی
در حوزه تأمین مالی ارزی، اوراق سلف ارزی برای شرکت‌های صنعتی طراحی شد. این اوراق با پشتوانه ارز حاصل از صادرات منتشر می‌شوند. هدف اصلی آن‌ها تأمین مالی واردات تجهیزات و ماشین‌آلات و همچنین جذب سرمایه‌گذاران خارجی و منابع ارزی داخلی است. کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس، تسویه این اوراق را با گواهی سپرده طلا نیز مجاز دانسته است. بررسی انتشار اوراق سلف موازی استاندارد ارزی با تسویه از طریق گواهی سپرده طلا نیز در دستور کار قرار دارد که نیازمند همکاری با بانک مرکزی است.
فروش متری مسکن و توسعه ابزارهای بازار مسکن
با هدف تسهیل سرمایه‌گذاری خرد در بخش مسکن و تأمین مالی سازندگان، دستورالعمل معاملات اوراق سلف موازی استاندارد مسکن (موسوم به فروش متری مسکن) تدوین و به هیئت‌مدیره سازمان بورس ارائه شد. این اقدام بخشی از برنامه توسعه ابزارهای بورس کالا است و بستر مقرراتی آن در مراحل نهایی‌سازی قرار دارد.
توسعه ابزارهای مشتقه و افزایش شفافیت در بازار توافقی
در حوزه ابزارهای مشتقه، معاملات قرارداد آتی و اختیار معامله بر روی واحدهای صندوق‌های طلای “دنای زاگرس” و “کهربا” راه‌اندازی شد. برای افزایش شفافیت و کارایی در بازار توافقی، سامانه یکپارچه ثبت معاملات توافقی نیز در نیمه دوم سال 1403 به بهره‌برداری رسید. افزایش سقف حجم معاملات بلوکی و توسعه دامنه دارایی‌های قابل معامله از دیگر اقدامات مهم در این بخش بوده است.
استفاده از اسناد اعتباری در تأمین مالی زنجیره تأمین
دستورالعمل “تأمین مالی در زنجیره تأمین به پشتوانه اسناد اعتباری” در راستای اجرای ماده 20 قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها، ابلاغ شد. این اقدام امکان استفاده از اسناد اعتباری را در تسویه معاملات فراهم می‌آورد و از ظرفیت‌های قانونی موجود بهره‌برداری می‌کند.
***
اقدامات سازمان بورس در سال نخست دولت چهاردهم، نشان از یک رویکرد فعالانه و نوآورانه در راستای تعمیق و توسعه بازار سرمایه دارد. گسترش ابزارهای مالی مانند صندوق‌های کالایی و اوراق عرضه خصوصی، در کنار طراحی ابزارهای نوین تأمین مالی نظیر اوراق سلف ارزی و فروش متری مسکن، ظرفیت‌های جدیدی برای جذب سرمایه فراهم کرده است. این رویکرد، علاوه بر افزایش شفافیت و کارایی بازار، می‌تواند نقش بازار سرمایه را به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین مالی اقتصاد ایران پررنگ‌تر سازد. این برنامه‌ها به حمایت از تولید و زیرساخت‌های کشور کمک شایانی می‌نماید و مسیر پایداری اقتصادی را هموارتر می‌کند.