انقلاب انرژی ۲۰۵۰ در گرو مس؛ سهم ایران از تولید فقط ۱.۷ درصد است

شکاف تولید و ذخایر مس ایران در بازار جهانی

بر اساس داده‌های ارائه‌شده توسط مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، وضعیت ایران در بازار جهانی مس نیازمند بازنگری استراتژیک است. ذخایر جهانی مس خالص حدود 1000 میلیارد تن برآورد می‌شود که از این میزان، سهم ایران با 54 میلیون تن، نزدیک به 5 درصد از کل ذخایر دنیا است. با این حال، عملکرد تولیدی کشور با این پتانسیل عظیم همخوانی ندارد؛ تولید مس محتوای ایران تنها 335 هزار تن و تولید کاتد 290 هزار تن است. در مقایسه با تولید جهانی مس محتوا که به 27.5 میلیون تن می‌رسد، سهم تولیدی ایران فقط حدود 1.7 درصد است که این فاصله، ضرورت برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت تولید را بیش از پیش نمایان می‌کند.

سرمایه‌گذاری‌های سنگین جهانی و لزوم الگوبرداری

رقابت در صنعت معدن جهانی به شدت مبتنی بر سرمایه‌گذاری‌های کلان و فناوری‌های نوین است که ایران در این زمینه فاصله قابل توجهی با رقبا دارد. به عنوان نمونه، کشورهای شیلی و کنگو تنها در سال 2024 مبلغ 3.2 میلیارد دلار در بخش اکتشاف مس سرمایه‌گذاری کرده‌اند. همچنین، کشورهایی نظیر شیلی، چین و ایالات متحده آمریکا پروژه‌های تولید مس به ارزش 50 میلیارد دلار را در دست اجرا دارند. در حوزه فناوری، چین به تنهایی 15 میلیارد دلار در زمینه به‌کارگیری هوش مصنوعی در معادن خود سرمایه‌گذاری کرده است. این در حالی است که کشورهایی مانند استرالیا و کانادا به دلیل دانش فنی پیشرفته، به عنوان الگوهای موفق معدنی در جهان شناخته می‌شوند.

انقلاب انرژی ۲۰۵۰: مس، عنصر تعیین‌کننده آینده

تحلیل آینده انرژی جهان نشان می‌دهد که تا سال 2050 یک دگرگونی بنیادین در منابع تولید انرژی رخ خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود سهم سوخت‌های فسیلی از 63 درصد فعلی به تنها 12 درصد کاهش یابد و در مقابل، سهم الکتریسیته از 22 درصد به 51 درصد جهش کند. دکتر سعدمحمدی تأکید کرد که مس به دلیل خاصیت رسانایی الکتریکی بالا، عنصر اصلی و غیرقابل جایگزین در این انقلاب انرژی خواهد بود. افزایش تقاضا برای خودروهای برقی که هر کدام به طور متوسط 89 کیلوگرم مس نیاز دارند و توربین‌های بادی که هر یک نیازمند 4 تن مس هستند، اهمیت استراتژیک این فلز را دوچندان می‌کند.

فرصت‌های از دست رفته در صنایع های‌تک و آلیاژی

یکی از نقاط ضعف جدی صنعت مس ایران، تمرکز بر تولید محصولات با ارزش افزوده پایین مانند مفتول و سیم است. در مقابل، صنایع های‌تک و پیشرفته که به طور متوسط 70 برابر سوددهی بیشتری دارند، در کشور جایگاه مناسبی ندارند. به عنوان مثال، کره جنوبی 19 درصد از صنایع خود را به فناوری‌های پیشرفته اختصاص داده و به درآمد سرانه بالای 25 هزار دلار دست یافته است. آلیاژهای متنوع و پیشرفته مس، مانند آلیاژ برنج دریایی، که کاربردهای فراوانی در صنایع های‌تک دارند، در ایران به صورت گسترده تولید و استفاده نمی‌شوند. این امر نشان‌دهنده یک فرصت بزرگ از دست رفته برای افزایش بهره‌وری و سودآوری در این صنعت استراتژیک است.

***

تحلیل ارائه شده توسط مدیرعامل هلدینگ «ومعادن» زنگ خطری جدی برای اقتصاد معدن‌محور ایران است. شکاف عمیق میان 5 درصد سهم از ذخایر جهانی مس و تنها 1.7 درصد سهم از تولید، نشان‌دهنده عدم بهره‌برداری بهینه از یک ثروت ملی در آستانه یک انقلاب جهانی انرژی است. در حالی که جهان با سرمایه‌گذاری‌های ده‌ها میلیارد دلاری به سمت انرژی پاک مبتنی بر مس حرکت می‌کند، تمرکز ایران بر محصولات ابتدایی و کمبود سرمایه‌گذاری در اکتشاف و فناوری، کشور را از منافع اقتصادی عظیم این گذار محروم می‌سازد. تغییر مسیر به سمت صنایع های‌تک و آلیاژهای پیشرفته و جذب سرمایه برای توسعه زیرساخت‌ها، یک ضرورت حیاتی برای جلوگیری از حذف ایران از زنجیره ارزش آینده انرژی و صنعت است.